ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ಲಂಚ, ಸ್ವಜನ ಪಕ್ಷಪಾತ, ಕರ್ತವ್ಯಲೋಪ...

ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿರುವ ವಾದಿರಾಜ್ ಫೋನ್ ಮಾಡಿದರು. ನಾನಾಗ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿದ್ದೆ. ಸವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಇರುವುದಾಗಿಯೂ, ಅದರಲ್ಲಿ ಅತಿಥಿಯಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ನಾನು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಕೊಟ್ಟೆ. ಅವರ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ವಿಷಯ ಮುಟ್ಟಿಸಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ರೂಪಿಸಿದರು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಸಾಯಂಕಾಲ ತೀರಾ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕರು. ಅವರೇನು ನನಗೆ ಹೊಸಬರಲ್ಲ. ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಸಂಪರ್ಕ. ಕಾರಣ, ನಾನು ಎಸ್. ಬಿ.ಐ.ನ ಗ್ರಾಹಕ ಇಲ್ಲವೆ ಖಾತೆದಾರ. ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮೀರಿದ್ದು ನಮ್ಮಿಬ್ಬರ ಆಪ್ತತೆ. ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಾಗ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಬಂದೆವು. ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಜಾಗೃತಿ ದಳದಿಂದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಕುರಿತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರೂ ಹಾಗೂ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ. ವಿಷಯ ಕುರಿತು ಹಲವಾರು ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿ ವಿಜೇತರಿಗೆ ಬಹುಮಾನ ವಿತರಣೆಯೂ ಇತ್ತು. ಸಂಜೆ ಐದೂವರೆ ಗಂಟೆಗೆ ಬರಲು ಹೇಳಿದ್ದರಾದರೂ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯ ಕೆಲಸ ಸಾಮಾನ್ಯರು ತಿಳಿದುಕೊಮಡಷ್ಟು ಸುಲಭವಾಗಿಲ್ಲ. ರಾತ್ರಿ ಏಳೂವರೆ-ಎಂಟು ಗಂಟೆಯಾದರೂ ಮುಗಿಯದಷ್ಟು ಕಾರ್ಯ.

ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಿಬ್ಬಂದಿ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪೋಷಕರೇ ಸಭಿಕರು. ನಾನಾದರೋ ಎಂಟು ಗಂಟೆಗೆ ಬೇರೊಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ತೆರಳಲೇಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ. ಪ್ರಯುಕ್ತ, ಗಡಿಬಿಡಿಯಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮಾತು ಮುಗಿಸಿದೆ. ಒಂದು ರೀತಿ ಪುರೋಹಿತರ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ. ಪುರೋಹಿತರನ್ನೇ ನೋಡಿ. ಬೇರೆಡೆ  ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯ ಇಲ್ಲದೇ ಹೋದರೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶಾಸ್ತçವನ್ನು ಮಾಡಿ ಮುಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಂದೇ ಒಂದು ಮಂತ್ರವನ್ನೂ ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಮಧ್ಯೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಗಾಯಿತ್ರಿ ಮಂತ್ರ. ಬಹಳ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ಮುಗಿಸಿ ತಾಂಬೂಲದೊAದಿಗೆ ಕಾಣಿಕೆ ಪಡೆದು ಮಂತ್ರಾಕ್ಷತೆ ಹಾಕಿ ಆಶೀರ್ವಾದ ಮಾಡಿ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ. ಒಂದೇ ದಿನ ಎರಡು ಕಾರ್ಯಗಳಿದ್ದರೆ ಮುಗಿದೇ ಹೋಯಿತು. ಅಗತ್ಯವಿರುವಷ್ಟು ಮಂತ್ರ. ಕೆಲವೊಂದು ವಸ್ತುಗಳು ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದರೂ ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲದೇ ಹೋದರೂ ಮಾಫಿ. ಕಾಣಿಕೆ ಪಡೆದು ಓಡುತ್ತಾರೆ. ಅಂದು ನಾನು ಮಾಡಿದ್ದು ಅದನ್ನೆ. ಅಂದು ಸವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಹೇಳದೇ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ಬರೆಯಬೇಕಾಯಿತು.

ಲಂಚ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ಸೃಜನ ಪಕ್ಷಪಾತ ಇವುಗಳು ಅಸಹ್ಯ ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತವೆ. ಕರ್ತವ್ಯಲೋಪ ಸಿಟ್ಟು ತರಿಸುತ್ತದೆ.

ಒಬ್ಬ ಹಿರಿಯ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಐ.ಎ.ಎಸ್. ಅಧಿಕಾರಿಯಿದ್ದ. ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಮನೆಯಿಂದ ತರುತ್ತಿದ್ದ. ಅವನ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ ನೂರಕ್ಕೆ ಇನ್ನೂರರಷ್ಟು. ಅದು ಅವನಿಗೆ, ಹೆಮ್ಮೆಯೇನೋ ತಿಳಿಯದು. ಒಮ್ಮೆ ಅವನದೇ ಇಲಾಖೆಯ ನೂರಾರು ನೌಕರರ ಭಡ್ತಿಗೆ ಸಂಬAಧಿಸಿದ ಕಡತವೊಂದು ಆತನ ಬಳಿ ಬಂದಿತು.ಆ ವೇಳೆಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲನೆಗೊಳಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪಿರುತ್ತದೆ. ಆತ ಒಂದು ಸಹಿ ಹಾಕಿದರೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಬಡ್ತಿಯ ಅವಕಾಶ. ಆದರೆ ಮೂರು ತಿಂಗಳಾದರೂ ಸಹಿ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ನೌಕರರು ಚಿಂತೆಗೊಳಗಾದರು. ಐ.ಎ.ಎಸ್. ಅಧಿಕಾರಿಯ ಆಪ್ತರೊಬ್ಬರಿಗೆ ಅರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಉತ್ತರ “ನಾನೇನು ಲಂಚ ಪಡೆದಿದ್ದೇನೆಯೆ?  ಮಾಡಿದರಾಯಿತು ಬಿಡಿ” ಎಂದು ಬಿಟ್ಟರು. ಕೆಲವರು ನಿವೃತ್ತಿಗೆ  ತಿಂಗಳುಗಳು ಹಾಗೂ ವರ್ಷವಷ್ಟೇ ಇದ್ದವರು. ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಐ.ಎ.ಎಸ್. ಅಧಿಕಾರಿಯನ್ನೇ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡಿಸಿದರು. ಅವರ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಹೊಸ ಅಧಿಕಾರಿ ತಕ್ಷಣವೇ ಬಡ್ತಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು. ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿ ಇದ್ದು ಹಣ ಪಡೆದು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರೆ ಅದು ಲಂಚ.

ಐ.ಎ.ಎಸ್. ಅಧಿಕಾರಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕನೆ. ಆದರೆ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ವಿಷಯ ಲೋಕಾಯುಕ್ತ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಪ್ರಕರಣದಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಐ.ಎ.ಎಸ್. ಅಧಿಕಾರಿಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲಾಯಿತು. ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸ ಮಾಡದೇ ಹೋದರೂ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವೆ. ಇದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಎನ್. ವೆಂಕಟಾಚಲಯ್ಯನವರು ಲೋಕಾಯುಕ್ತರಾಗಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಸುತ್ತಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಕುಂದು ಕೊರತೆ ಆಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ಮೂಲಕ ಜನರಿಗೆ ತ್ವರಿತ ನ್ಯಾಯ ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಲೋಕಾಯುಕ್ತರ ಮೂಲ ಆಶಯ ಅದೆ ನೀರಾವರಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಯೋಜನೆ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ನಾಲೆ ನಿರ್ಮಾಣದ ಯೋಜನೆ. ಅಂದಾಜು ವೆಚ್ಚ ತಯಾರಿಸಲು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಲಾಯಿತು. ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಒಬ್ಬ ಒಂದು ನೂರು ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಯೋಜನಾ ವೆಚ್ಚ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ. ಆದರೆ ಸಚಿವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಮನ್ನೂರು ಕೋಟಿಗೆ ಏರಿಸಲು ಸುಚಿಸಿದರು. ಅಧಿಕಾರಿ ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ಯಥಾಪ್ರಕಾರ ವರ್ಗಾವಣೆ. ಅದೇ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಬಂದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಅಧಿಕಾರಿ ನಾಲ್ಕು ನೂರು ಕೋಟಿಗಳ ಅಂದಾಜು ವೆಚ್ಚ ರೂಪಿಸಿದ  ಆತ ಮಾಡಿದ್ದಿಷ್ಟೆ. ಅಂತಹ ಕಲ್ಲು ಮಿಶ್ರಿತವಲ್ಲದ ಭೂಮಿಯಾದರು ಬಂಡೆಯಿAದ ಕೂಡಿದ ಭೂಮಿಯೆಂದು ವಿವರಿಸಿದ. ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಬಂಡೆ ಸಿಡಿಸುವುದು, ಇತ್ಯಾದಿ ಯೋಜನಾವೆಚ್ಚ ಏರಿತು. ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಬಾರದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಇದು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ. ಕೃಷ್ಣ ಮೇಲ್ದಂಡೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇದೇ ಆಗಿರುವುದು. ಇಂದಿಗೂ ಸಿ.ಐ.ಡಿ ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕರಣ ಬಾಕಿ ಇದೆ. ಸಂಬAಧಿಸಿದವರೆಲ್ಲರೂ ಕಾಲವಾದ ಮೇಲೆ ಷೆರಾ ಬರೆದರೆ ಮುಗಿಯಿತು.

ಮಾಡಬೇಕಾದುದ್ದನ್ನು ಮಾಡದೇ ಹೋದರೆ, ಹಾಗೆಯೆ ಮಾಡಬಾರದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ.

ಒಬ್ಬರು ರೋಗಿಯನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ವೈದ್ಯರು ತಮ್ಮ ಸಮಯ ಮುಗಿಯಿತೆಂದು ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರೆ ಅದು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ. ಅಗತ್ಯ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಸಮಯವೆಂಬುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ವೈದ್ಯನೊಬ್ಬ ಶಸ್ತçಚಿಕಿತ್ಸೆ ಮಾಡುವಾಗ ಕತ್ತರಿಯನ್ನೋ ಇಲ್ಲವೆ ಉಪಕರಣವನ್ನೋ ಹೊಟ್ಟೆಯೊಳಗೆ ಬಿಟ್ಟು ಹೊಲಿಗೆ ಹಾಕಿದ ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಓದಿದ್ದೇವೆ. ಅದು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವಲ್ಲ. ಅದು ಕರ್ತವ್ಯಲೋಪ. ಒತ್ತಡದಿಮದಲೋ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉದಾಸೀನದಿಂದಲೋ ಆಗುವ ತಪ್ಪುಗಳು. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಬAಧಿಸಿದವರ ಮೇಲೆ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದೂ ಉಂಟು.

ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನಕ್ಕಾಗಿ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಕಾಕತಾಳೀಯವೂ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೇವಲ ಐದಾರು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮೌಲ್ಯ ಮಾಪನ ಮುಗಿಯುವ ಸಂದರ್ಭ ಬರುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿನ ಹಾಗೂ ಕಡೆಯ ದಿನವನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿದರೆ ಉಳಿಯುವುದು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ದಿನ. ಆ ಮರ‍್ನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾನುವಾರವೋ ಇಲ್ಲ ಮತ್ಯಾವುದೋ ರಜೆ ಬಂದರೆ ಮುಗಿದೇ ಹೋಯಿತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಕಾಕತಾಳೀಯವೆಂಬAತೆ ಒಬ್ಬ ಶಿಕ್ಷಕನಿಗೆ ಬರುವ ಎಲ್ಲ ಉತ್ತರ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಎಂಭತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಅಂಕಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವಂತಿದ್ದರೆ ಕತೆ ಮುಗಿದಂತೆ. ಆಗ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಒತ್ತಡ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿನ  ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನದಾಗಿ ಗಡಿಯಾರದ ಕಡೆ ಕಣ್ಣು ಹೊರಳುತ್ತದೆ. ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಎಣಿಕೆಯಲ್ಲಿಯೋ ಇಲ್ಲವೇ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದಲ್ಲಿಯೇ ಏರು ಪೇರಾಗಿರುತ್ತದೆ. 

ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಮರು ಎಣಿಕೆಗೋ ಇಲ್ಲವೇ ಮರು ಮೌಲ್ಯ ಮಾಪನಕ್ಕೋ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಪ್ಪುಗಳು ಹೊರ ಬರುತ್ತವೆ. ಸಂಬAಧಿಸಿದ ಶಿಕ್ಷಕ ವಿವರಣೆ ಕೊಡಬೇಕು. ದಂಡ ಇತ್ಯಾದಿ ಇದ್ದದ್ದೇ. ಇದೂ ಕೂಡ ಕರ್ತವ್ಯಲೋಪ. ಉದ್ದೇಶ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪಲ್ಲ.

ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಯಾವಾಗ ಬೇಕಾದರೂ ಹೊರಬರಬಹುದು. ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕಿನ ಮೂಲಕ ಅಗತ್ಯ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದು ಲೋಕಾಯುಕ್ತಕ್ಕೆ ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲಿಸಿದರೆ ಮುಗಿಯಿತು. ಅದೆಷ್ಟೇ ಹಳೆಯ ಪ್ರಕರಣವಾದರೂ ಜೀವ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತನಿಖೆ ವಿಚಾರಣೆೆ, ಅಗತ್ಯ ಬಿದ್ದರೆ ಆರೋಪ ಪಟ್ಟಿ, ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ವಾದ, ವಿವಾದ, ತೀರ್ಪು.

ಲಂಚದ ವಿಷಯವೇ ಬೇರೆ. ಒಬ್ಬ ನೌಕರ ನಿವೃತ್ತಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ನಿವೃತ್ತಿಯ ದಿನವೇ ತನಗೆ ಬರಬೇಕಾದ ಎಲ್ಲಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಅವಕಾಶವಿದೆ. ಆದರೆ ಇಡೀ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರ ದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸಿರಾ ಪಟ್ಟಣದ ಸರ್ಕಾರಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳ ಪದವಿ ಪೂರ್ವ ಕಾಲೇಜಿನ ಪಿ.ಎಚ್. ಮಹೇಂದ್ರಪ್ಪ ಒಬ್ಬರು ಮಾತ್ರ ನಿವೃತ್ತಿ ದಿನವೇ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಪಡೆದು ದಾಖಲೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನಿವೃತ್ತ ವೇತನವೇನು ತಾನಾಗಿಯೇ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ನಿವೃತ್ತಿಗೆ ಮೂರು ತಿಂಗಳ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಬಟವಾಡೆ ಅಧಿಕಾರಿ ಸೇವಾ ಪುಸ್ತಕ ಹಾಗೂ ಅಗತ್ಯ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಇಲಾಖೆಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕು. ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಯಾರೊಬ್ಬರೂ ತಿದ್ದಲಾಗಲೀ ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲದ್ದನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಲಿ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಬಟವಾಡೆ ಅಧಿಕಾರಿ ಸಹಿ ಮಾಡದೆ ಕೆಲಕಾಲ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಖಾಸಗಿ ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜುಗಳಾದರೆ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯವರೇ ತಡೆ ಹಿಡಿಸಬಹುದು. ಉದ್ದೇಶ ನಷ್ಟ ವಸೂಲಿ ಅಂದರೆ ಲಂಚ.

ಎರಡನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಇಲಾಖಾ ಕಚೇರಿಯ ನೌಕರರು ನಂತರ ಅಧಿಕಾರಿ. ನಿವೃತ್ತಿ ವೇತನದ ಜೊತೆಗೆ ಲಕ್ಷ ಲಕ್ಷ ಹಣ ಬರುವುದರಿಂದ ಎಲ್ಲರ ಕಣ್ಣು ಅದರ ಮೇಲೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನಿವೃತ್ತರು ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳ ಮದುವೆಗೋ ಮನೆ ನಿರ್ಮಿಸಲೋ ತೊಡಗಿದ್ದರೆ ಅವರ ಕಷ್ಟ ಹೇಳತೀರದು. ಹೀಗಾಗಿ ಲಂಚ ಕೊಟ್ಟು ಆದಷ್ಟು ಬೇಗೆ ಕಡತಗಳನ್ನು ದಾಟಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಯಾರೊಬ್ಬರೂ ಮಾಡಬಾರದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲವೂ ಕಾನೂನು ಪ್ರಕಾರವಾಗಿಯೇ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಎಲ್ಲವೂ ಕ್ರಮಬದ್ದವಾಗಿದ್ದು. ಕ್ರಮಬದ್ದವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ನೀಡುವುದೇ ಲಂಚ.

ನೌಕರರೂ ಕೂಡ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ನೌಕರನಿಗೆ ತನ್ನ ಸಂಬಳ, ಭತ್ಯೆ, ಭತ್ಯೆ ಬಾಕಿ, ವೇತನ ಬಡ್ತಿ ಹೀಗೆ ನಿಯಮಾನುಸಾರ ಪಡೆಯುವ ಸೌಲಭ್ಯಕ್ಕೆ ನೀಡುವ ಹಣ ಲಂಚ. ಲಂಚ ಪಡೆಯುವಾಗ ಹಿಡಿದgಷ್ಟೆ ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲು. ಆ ಕ್ಷಣ ದಾಟಿದರೂ ಯಾವ ದಾಖಲೆಯೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಯಾವಾಗ ಬೇಕಾದರೂ ಕೆದಕಲೂ, ಕೆಣಕಲೂ ಅವಕಾಶವಿದೆ. ಆದರೆ ಲಂಚದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹಾಗಲ್ಲ. ಲಂಚದ ಹಣ ಕಲವೇ ರೂಪಾಯಿಗಳಂದ ಕೋಟಿ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳವರೆವಿಗೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಲಂಚವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಡುವುದು ಉಂಟು. ಮುಂಗಡ, ಕಡತ ಚಾಲ್ತಿಯಾಗುವಾಗ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಆದೇಶವಾದಾಗ ಅಂದರೆ ಕೆಲಸವಾದಾಗ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕೆಲಸವಾದ ಮೇಲೆ ಕೈ ಕೊಡುವವರು ಉಂಟು. ಅದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕೆಲಸಕ್ಕೂ ಮೊದಲೇ ಚುಕ್ತಾ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

ಲಂಚಕ್ಕೆ ಸಂಬAಧಿಸಿದAತೆ ಒಂದು ಜೋಕ್ ನೆನಪಾಯಿತು. ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಸಂಬAಧಿಸಿದAತೆ ಉದ್ಯಮಿಯೊಬ್ಬರು ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಸಂಬAಧಪಟ್ಟ ಸಚಿವರಿಂದ ಅನುಮೋದನೆ ಪಡೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಆ ವೇಳೆಗಾಗಲೇ ಉದ್ದಿಮೆದಾರರು ಸಚಿವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ಮುಗಿಸಿದ್ದರು. ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂಗಡವನ್ನೂ ನೀಡಿದ್ದರು. ಉದ್ದಿಮೆದಾರ ಸಚಿವರ ಆಪ್ತಸಹಾಯಕನನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ತನ್ನಬ ಕಡತ ಯಾವ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ. ಅಂದರೆ ಆಪ್ತ ಸಹಾಯಕನಿಗೆ ಕೈ ಬೆಚ್ಚಗೆ ಮಾಡಿದ್ದ. ಒಂದು ದಿನ ಸಚಿವರು ಸಂಬAಧಿಸಿದ ಕಡತದ ಮೇಲೆ “ಚಿಠಿಠಿಡಿoveಜ ಎಂದು ಬರೆದು ಅದರ ಕೆಳಗಡೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿದರು. ಸಚಿವರ ಆಪ್ತ ಸಹಾಯಕ ಉದ್ದಿಮೆದಾರನಿಗೆ ವಿಷಯ ಮುಟ್ಟಿಸಿದ. ಉದ್ದಿಮೆದಾರ ಕಿಲಾಡಿ ಮನುಷ್ಯ. ಹೇಗಿದ್ದರೂ ಚಿಠಿಠಿಡಿoveಆಗಿದೆ ಉಳಿದ ಹಣ ನೀಡುವುದೇ ಬೇಡವೆಂದು ದುರಾಸೆಗೆ ಬಿದ್ದ. ಸಚಿವರೂ ಕೂಡ ಒಂದು ವಾರ ಕಾದರು. ಉದ್ಯಮಿ ತಲೆ ಹಾಕಲಿಲ್ಲ. ಆಪ್ತ ಸಹಾಯಕನನ್ನು ಕರೆದು ಸಂಬAಧಿಸಿದ ಕಡತ ತೆಗೆಸಿದರು. ಚಿಠಿಠಿಡಿoveಜ ಎನ್ನುವ ಪದದ ಹಿಂದೆ ಟಿoಣ ಸೇರಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಟಿoಣ ಚಿಠಿಠಿಡಿoveಜ ಎಂದಾಯಿತು. ಸಹಾಯಕನ ಮೂಲಕ ವಿಷಯ ತಿಳಿದ ಉದ್ದಿಮೆದಾರ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಹಣದೊಂದಿಗೆ ಸಚಿವರ ಮುಂದೆ ಹೋಗಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ತಾನು ಊರಿನಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಅದೇನೋ ಸಬೂಬು ಹೇಳಿದ. ಉಳಿದ ಹಣವನ್ನು ಸಂದಾಯ ಮಾಡಿದ. ಅಂದು ಸಂಜೆಯೆ ಸಂಬAಧಿಸಿದ ಕಡತ ವಿಲೇವಾರಿಯಾಗುವುದಾಗಿ ಸಚಿವರು ತಿಳಿಸಿದರು. ಸಂಬAಧಿಸಿದ ಕಡತ ತರಿಸಿಕೊಂಡ ಸಚಿವರು ‘ಟಿoಣ ಚಿಠಿಠಿಡಿoveಜ’ ಎಂದಿದ್ದುದರಲ್ಲಿ ಟಿoಣ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ‘e’  ಸೇರಿಸಿ ಟಿoಣe ಎಂಬುದಾಗಿ ಬರೆದರು. ಅಲ್ಲಿಗೆ 'ಟಿoಣ ಚಿಠಿಠಿಡಿoveಜ' ಇದ್ದದ್ದು ‘ಟಿoಣe ಚಿಠಿಠಿಡಿoveಜ’ ಆಗಿ ಹೋಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆಲ್ಲ ಪಡೆದದ್ದು ಅಕ್ಷರಷಃ ಲಂಚ.

ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ನೌಕರರ ಬದುಕಿಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ಬದುಕಿಗೂ ಅಂತಹ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಕೊಂಚ ಮಟ್ಟಿಗೆ ರೈತರೇ ಸುಖವಾಗಿದ್ದರು. ವರ್ತಕರು ದಿವಿನಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದಿಂದ ಆರಂಭವಾದ ಲಂಚ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ಸ್ವಜನ ಪಕ್ಷಪಾತ... ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ಜೀವನವನ್ನೇ ಮಣ್ಣು ಪಾಲು ಮಾಡಿದವು. ಅಂದಿಗೆ ಸಾವಿರಗಳೇ ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತ. ಇಂದು ಕೋಟಿ ಲೆಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಲಂಚದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಯೋಚಿಸಿ. ಲಂಚದ ಹಣವನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಇಡಲು ಯಾರೂ ಬಯಸುವುದಿಲ.್ಲ ಇಂತಹವರಿAದಲೇ ಜಮೀನು ಹಾಗೂ ನಿವೇಶನಗಳ ಬೆಲೆ ಗಗನಕ್ಕೇರಿರುವುದು. ಭೋಗದ ಜೀವನ ಶೈಲಿ; ಅದಕ್ಕೊಂದಿಷ್ಟು ಖರ್ಚು. ಉಳಿದ ಹಣ;? ಹೂಡಿಕೆ. ಸೈಟು, ಜಮೀನು, ಷೇರು ಇತ್ಯಾದಿ. ಯಾವಾಗ ಲಂಚದ ಹಣ ಕೈ ಸೇರಿತೋ ಜಮೀನಿನ ಬೆಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಲೆ ಕೆಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಅದೆಷ್ಟೇ ಆಗಲಿ ಎನ್ನುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ. ಒಮ್ಮೆ ಒಂದು ಜಮೀನು ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತಕ್ಕೆ ಮಾರಾಟ ವಾಯಿತೆಂದರೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಮುಗಿಯಿತು.ಇನ್ನು ನಿವೇಶನಗಳ ಬೆಲೆಯೂ ಅಷ್ಟೆ. ಇಂದು ನಿವೇಶನಗಳ ಬೆಲೆ ಗಗನಕ್ಕೇರಲು ಮುಖ್ಯವಾದ ಕಾರಣ ದಾಖಲೆ ಇಲ್ಲದ ಹಣ. ಅಂದರೆ ಕಪ್ಪು ಹಣ. ಆದರೆ ನೋಟು ಅಮಾನೀಕರಣದಿಂದ ತಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ನಿವೇಶನದ ಬೆಲೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮೆ ಕಪ್ಪು ಹಣ ಶೇಖರಣೆ ಯಾದರೆ ಮತ್ತದೇ ಕತೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ಬದುಕು ಬರ್ಬಾದ್ ಆಗಿರುವುದೇ ಈ ಲಂಚ ಹಾಗೂ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದಿಂದ.

ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಅರವತ್ತಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ಇಲಾಖೆಗಳೂ ಹಾಗೂ ಮುವತ್ತಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ನಿಗಮ ಮಂಡಳಿಗಳಿವೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೂರು ಜನ ಶಾಸಕರು, ಸಾವಿರಾರು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಲಂಚ ಪಡೆಯಲು ಅವಕಾಶವಿರುವ ಸುಮಾರು ಅರವತ್ತು ಸಾವಿರ ನೌಕರರು. ಅಂದರೆ ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದ ಒಟ್ಟು ಜನರಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ಅಕ್ರಮ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡುವವರು ಸರಾಸರಿ ಸಾವಿರಕ್ಕೆ ಒಬ್ಬ. ಕೇವಲ ಇಷ್ಟು ಜನ ಇಡಿ ಅರ್ಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನೇ ಬುಡಮೇಲು ಮಾಡಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ಬದುಕಿಗೆ ಕೊಳ್ಳಿ ಇಡುತ್ತಾರೆಂದರೆ ನಂಬುತ್ತೀರಾ? ಅನುಮಾನವೇ ಬೇಡ. ಇದು ಸತ್ಯ.

ಲಂಚವಿಲ್ಲದೆ ಬದುಕಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆ?

ಈಗಾಗಲೇ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ಸರಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ನೂರು ಇಲಾಖೆಗಳಿವೆ. ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನ ವಿಧಾನ ಸೌಧ. ಅಲ್ಲಿಯೂ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ಲಂಚ, ಸ್ವಜನ ಪಕ್ಷಪಾತ ನಡೆದಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳು ದಾಖಲಾಗಿವೆ. ಇನ್ನು ಉದ್ಯೋಗ ಸೌಧ ವೊಂದಿದೆ. ಅಂದರೆ ಕೆ.ಪಿ.ಎಸ್.ಸಿ. ಇಲ್ಲಿಯೂ ಲಂಚ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ಸ್ವಜನ ಪಕ್ಷಪಾತ ನಡೆದಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕರಣಗಳು ದಾಖಲಾಗಿವೆ. ನೇಮಕಾತಿಗಾಗಿ ಲಕ್ಷ ಲಕ್ಷ ಲಂಚ ಕೊಟ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾದ ವಿಧಾನವೇ ಲಂಚ.

ವಿಧಾನ ಸೌಧದÀ ಪಶ್ಚಿಮ ಗೇಟ್‌ನ ಎದುರಿಗೆ ಹಾಗೆಯೇ ಉದ್ಯೋಗ ಸೌಧದ ಎದುರಿಗೆ ಒಂದು ಕಚೇರಿ ಇದೆ. ಅದು ಅಕೌಂಟೆAಟ್ ಜನರಲ್ ಕಚೇರಿ. ಇಡೀ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರರ ನಿವೃತ್ತ ವೇತನ ಹಾಗೂ ಇತರ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಅಂತಿಮಗೊಳ್ಳುವುದೇ ಅಲ್ಲಿ. ಅಲ್ಲಿನ ನೌಕರರು ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿದರೆ ದಿನವೊಂದಕ್ಕೆ ಲಕ್ಷ ಲಕ್ಷ ಲಂಚ ಪಡೆಯಬಹುದು. ಆದರೆ  ಒಂದೇ ಒಂದು ಕಾಫಿ ಕುಡಿಸಿ ನೋಡಿ. ಅಸಾಧ್ಯದ ಮಾತು.ಅಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಿಷ್ಕಳಂಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಂಸ್ಥೆ ಅದು. ಅವರೂ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿಯೇ ಇರುವುದು. ಎಲ್ಲರಂತೆಯೇ ಅವರಿಗೂ ಹೆಂಡತಿ, ಮಕ್ಕಳು, ಅವರ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ, ಮನೆ, ಇತ್ಯಾದಿ. ಆದರೂ ಲಂಚಕ್ಕೆ ಕೈ ಒಡ್ಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದರೆ ಅದು ಅವರ ಮನಸ್ಥಿತಿ. ಅವರಿಗೊಂದು ಸಲಾಂ. ಇಡೀ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಕಾರಿ ನೌಕರರಲ್ಲಿ ನೂರಕ್ಕೆ ನೂರರಷ್ಟು ಲಂಚಮುಕ್ತ ಕಚೇರಿ ಎಂದರೆ ಎ.ಜಿ.ಸ ಒಂದೆ.

ಅAದಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಮೂಲ ಆಶಯವೇ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ನಿಮೂರ್ಲನೆ. ಇದು ಸಾಧ್ಯವೇ? ನೂರಕ್ಕೆ ನೂರರಷ್ಟು ಸಾಧ್ಯ. ಆದರೆ ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ ಬೇಕು. ಲಕ್ಕವಿಲ್ಲದೆ ಹಣ ಹೇಗೆ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ ಎನ್ನುವುದು ಬಹುತೇಕರಿಗೆ ತಿಳಿದಿದೆ. ಆದರೆ ಅದರ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ದಕ್ಷ ಹಾಗೂ ತೀರಾ ವೇಗವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಉದಾ: ಹರೀಶ್‌ಗೌಡ, ಮದನ್‌ಗೋಪಾಲ್, ಚಿರಂಜೀವಿ ಸಿಂಗ್, ಟೈಗರ್ ಅಶೋಕ್ ರಂತಹ ನೂರಾರು ನಿವೃತ್ತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಹವರ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವಿದೆ. ಅವರನ್ನು ನೇಮಿಸಿ. ಅವರ ಫೋನ್ ನಂಬರ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನ ಪ್ರಕಟಿಸಿ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನ ಯಾವ ಯಾವ ನೌಕರ ಇಲ್ಲವೇ ಅಧಿಕಾರಿ ಯಾವ ಯಾವ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ವಸೂಲು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನುಉ ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಲಂಚಕೋರರನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ಚಳಿ ಬಿಡಿಸುವ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಕ್ಷಣ ಕ್ಷಣಕಕ್ಕೂ ಬೆನ್ನು ಹತ್ತುತ್ತಾರೆ. ಇಷ್ಟಾದ ಮೇಲೂ ಲಂಚ ಪಡೆಯುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಆದರೆ ಮಾಡಬೇಕಾದವರು ಯಾರು? ರಾಷ್ಟçಪತಿ, ಪ್ರಧಾನಿ, ರಾಜ್ಯಪಾಲರು, ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ, ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ. ಅಂತಹ ದಿನವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಬಹುದೇ?